امید مذاکره در سایه تهدیدات: امیدها به گفتوگوهای هستهای ایران در سایه تهدیدهای نظامی و پیامهای متناقض
امید مذاکره در سایه تهدیدات:
امیدها به گفتوگوهای هستهای ایران در سایه تهدیدهای نظامی و پیامهای متناقض
در آستانه دور دوم گفتوگوهای حساس هستهای میان ایران و ایالات متحده در رم، امیدها به کاهش تنشها با هشدارهای نظامی فزاینده و اظهارات ضد و نقیض مقامات دو کشور همراه شده است.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، بارها به ایران یادآوری کرده است که تنها دو گزینه پیشرو دارد: «توافق یا جنگ». او پیشتر نیز گفته بود که در صورت شکست مذاکرات، اسرائیل رهبری اقدام نظامی را برعهده خواهد گرفت.
روز چهارشنبه، نیویورکتایمز گزارش داد که ترامپ طرح اسرائیل برای حمله به سایتهای هستهای ایران در ماه آینده را «رد» کرده است. اما ترامپ در پاسخ گفت: «نمیگویم رد کردم، اما عجلهای هم ندارم… گزینه اولم دیپلماسی است. اگر گزینه دومی هم باشد، برای ایران بسیار بد خواهد بود.»
پس از آنکه هر دو طرف گفتوگوهای هفته گذشته در عمان را «سازنده» توصیف کردند، ترامپ اعلام کرد که بهزودی درباره ایران تصمیمگیری خواهد کرد.
چرا ایران دوباره به میز مذاکره بازگشت؟
در سال ۲۰۱۸، ترامپ از توافق هستهای برجام خارج شد و تحریمهای سختگیرانهای را با هدف فشار حداکثری علیه ایران اعمال کرد. ایران نیز در واکنش، بهتدریج از تعهدات هستهای خود عقبنشینی کرد و اکنون دارای ذخایری از اورانیوم غنیشده است که در صورت تصمیم، میتواند برای ساخت چند بمب کافی باشد؛ اگرچه تهران همواره تأکید کرده که دنبال سلاح هستهای نیست.
امید مزاکره در سایه تهدیدات
با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند که تهدیدهای نظامی اخیر از سوی آمریکا و اسرائیل، ایران را به پذیرش مذاکرات ترغیب کرده است. با اینحال، سایت رهبر جمهوری اسلامی تأکید کرده که بازگشت ایران به گفتوگوها تنها به دلیل محدود شدن خواستههای آمریکا به مسائل صرفاً هستهای بوده و نه بهدلیل تهدید نظامی.
اختلاف مواضع درباره غنیسازی
استیو ویتکوف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه و رئیس هیئت مذاکرهکننده آمریکا، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هر توافق نهایی باید چارچوبی برای صلح و ثبات در خاورمیانه ایجاد کند و به معنای توقف کامل برنامه غنیسازی و تسلیحاتی ایران باشد.»
اما تنها یک روز پیشتر، در گفتوگویی با فاکسنیوز گفته بود که ایران میتواند تا ۳.۶۷ درصد به غنیسازی ادامه دهد – سطحی که در توافق برجام نیز تعیین شده بود.
امید مزاکره در سایه تهدیدات
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران و رئیس هیئت ایرانی، این اظهارات متناقض را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «مواضع واقعی در میز مذاکرات مشخص خواهد شد. اصل غنیسازی برای ایران قابل مذاکره نیست، اما درباره شفافسازی و اعتمادسازی در این حوزه آماده گفتوگو هستیم.»
رفتوآمدهای دیپلماتیک در آستانه مذاکرات
همزمان با آمادهسازی برای دور دوم مذاکرات در رم، تحرکات دیپلماتیک در منطقه شدت گرفته است. شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان، روز پنجشنبه به تهران سفر کرد و پیامی از پادشاه این کشور به آیتالله خامنهای رساند. او همچنین با رئیسجمهور ایران، مسعود پزشکیان، دیدار داشت.
از سوی دیگر، عراقچی نیز به مسکو رفت و نامهای از رهبر ایران به ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، تسلیم کرد. ایران و روسیه روابط نظامی خود را در جریان جنگ اوکراین تقویت کردهاند و پارلمان روسیه نیز اخیراً توافقنامه همکاری استراتژیک ۲۰ ساله با ایران را تصویب کرده، هرچند این توافق شامل بند دفاع مشترک نیست.
رافائل گروسی، رئیس آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز این هفته به تهران سفر کرد و با مقامهای هستهای ایران دیدارهایی با هدف بازگرداندن پروتکلهای بازرسی انجام داد.
فضای بیاعتمادی، مانع اصلی
از زمان بازگشت ترامپ به قدرت، آیتالله خامنهای بارها گفتوگو با واشنگتن را «غیراخلاقی، غیرمنطقی و ناپسند» توصیف کرده بود. با این حال، پس از دور نخست مذاکرات، او ابراز رضایت محتاطانهای کرد و گفت: «جلسه خوبی بود، اما نه خوشبین هستم، نه بدبین.»
امید مزاکره در سایه تهدیدات
مقامهای ایرانی بارها هشدار دادهاند که حمله به تأسیسات هستهای کشور میتواند موجب تغییر سیاست تهران شود. علی لاریجانی، مشاور رهبر، در گفتوگو با تلویزیون دولتی اعلام کرد: «ما دنبال سلاح نیستیم و با نظارت دائمی آژانس مشکلی نداریم، اما اگر به بمباران متوسل شوید، ایران مجبور خواهد شد سیاستهایش را بازنگری کند.»
مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم؟
آمریکا ادعا میکند که مذاکرات مستقیم است، اما ایران اعلام کرده که این گفتوگوها بهصورت غیرمستقیم و با میانجیگری عمان در حال انجام است. عراقچی پس از گفتوگوهای مسقط گفت تنها بهطور تصادفی و «از سر ادب دیپلماتیک» برخوردی با ویتکوف داشته است.
با این حال، برخی منابع غربی گزارش دادهاند که رؤسای هیئتها تا ۴۵ دقیقه مستقیماً با یکدیگر گفتوگو کردهاند.
در حالیکه ایران تمایل به محرمانه نگهداشتن روند مذاکرات دارد، آمریکا تلاش میکند با انتشار اخبار مثبت، افکار عمومی را مدیریت کند. پس از انتشار گزارشهای امیدبخش، ارزش ریال ایران حدود ۲۰ درصد افزایش یافت.
برای جمهوری اسلامی، نگرانی تنها درباره بمب نیست – بلکه نگرانی از تکرار اعتراضات خیابانی نیز هست.
