بیماری جذام چیست؟ پیچیدهتر از آن چیزی است که تصور میکردیم
بیماری جذام چیست؟ پیچیدهتر از آن چیزی است که تصور میکردیم
پژوهشی تازه نشان میدهد که تاریخچهی بیماری جذام در قارهی آمریکا بسیار قدیمیتر و پیچیدهتر از آن چیزی است که تاکنون گمان میرفت. یافتههای این مطالعه، که توسط تیمی بینالمللی از پژوهشگران و به تازگی در نشریه Science منتشر شده، نشان میدهد که گونهای از باکتری عامل جذام به نام Mycobacterium lepromatosis، بیش از هزار سال پیش و پیش از ورود اروپاییان در میان مردم آمریکای شمالی و جنوبی وجود داشته است.
این یافتهها باور رایج را که جذام توسط مهاجران اروپایی به دنیای جدید منتقل شده، زیر سؤال میبرد.
جذام (که با نام علمی «بیماری هانسن» نیز شناخته میشود) یکی از کهنترین بیماریهای شناختهشده در بشر است که حتی در متون مذهبی نیز بارها از آن نام برده شده است. این بیماری عمدتاً توسط باکتری Mycobacterium leprae ایجاد میشود، اما در سال ۲۰۰۸ دانشمندان گونهی دومی به نام M. lepromatosis را نیز شناسایی کردند که توانایی ایجاد بیماری مشابه را دارد.
برخلاف گونهی نخست، M. lepromatosis هنوز بهخوبی شناخته نشده و اغلب در آمریکای شمالی و جنوبی دیده میشود. پژوهشگران به دلیل دشواری کشت این باکتری در محیط آزمایشگاهی، اطلاعات محدودی درباره آن دارند.
نیکلا راسکوان، پژوهشگر انستیتو پاستور در پاریس و یکی از نویسندگان این مطالعه، میگوید علاقهی تیمش زمانی آغاز شد که بهطور اتفاقی DNA این باکتری را در بقایای یک انسان باستانی در آمریکای شمالی کشف کردند.
او میگوید: «یافتن این DNA ما را به این فکر انداخت که این پاتوژن از چه زمانی در قارهی آمریکا حضور داشته، تا چه حد گسترش یافته بوده و امروزه چه تنوعی دارد.»
تحلیل نمونههای DNA از بیماران مدرن و اسکلتهای باستانی نشان داد که دستکم سه مورد از نمونههای قدیمی، مربوط به افرادی در کانادا و آرژانتین، به این باکتری آلوده بودند—نشانهای از وجود تاریخی این بیماری در قارهی آمریکا، پیش از ورود اروپاییها.
راسکوان تأکید میکند: «تا پیش از این، تصور میشد جذام توسط اروپاییها به آمریکا آورده شد و این در مورد M. leprae درست است، اما یافتههای ما نشان میدهد که گونهی دوم، یعنی M. lepromatosis، قرنها قبل در اینجا وجود داشته و احتمالاً بهصورت بومی تکامل یافته است. این نگاه ما به تاریخچهی بیماری را بهکلی تغییر میدهد.»
هرچند امروزه جذام بهواسطهی آنتیبیوتیکها و بهداشت عمومی بهتر در بیشتر نقاط جهان نادر است (در آمریکا سالانه تنها حدود ۲۰۰ مورد ثبت میشود)، اما در برخی کشورهای جهان همچنان مشکل بهداشتی مهمی بهشمار میرود، با بیش از ۲۰۰ هزار مورد در سال.
یافتههای تازه همچنین نشان میدهد که برخی دودمانهای ژنتیکی M. lepromatosis احتمالاً بیش از ۹۰۰۰ سال است که بهطور مستقل در آمریکا تکامل یافتهاند، که احتمال وجود میزبانهای حیوانی ناشناخته برای این باکتری را تقویت میکند. در آمریکا، تماس با آرمادیلوها در برخی موارد با ابتلا به جذام ارتباط داشته است.
راسکوان هشدار میدهد: «با توجه به تنوع ژنتیکی و گسترهی این باکتری، M. lepromatosis میتواند به عنوان یک پاتوژن نوظهور با دینامیکی متفاوت از M. leprae ظاهر شود.»
پژوهشگران اکنون در تلاشاند تا مخازن حیوانی احتمالی این باکتری را شناسایی کرده و مسیر گسترش تاریخی آن را از قاره آمریکا به سایر نقاط جهان دنبال کنند. شواهدی نیز وجود دارد که نشان میدهد یکی از گونههای M. lepromatosis در قرن ۱۹ به جزایر بریتانیا منتقل شده و هنوز هم سنجابهای قرمز آن منطقه را مبتلا میکند. با این حال، چگونگی رسیدن این باکتری به آسیا همچنان نامشخص است.
راسکوان میگوید: «به نظر میرسد این نه تنها یک بیماری فراموششده، بلکه یک پاتوژن فراموششده است—یکی که تاریخچه و مسیر گسترشش هنوز در حال کشف است.»
منبع : بیماری جذام چیست؟ پیچیدهتر از آن چیزی است که تصور میکردیم
